Borçlunun malları haczedilirken, aslında üçüncü kişiye ait olan mallar da haczedilmiş olabilir. Yani haciz sırasında borçluya ait olup olmadığı belli olmayan mallar ile karşılaşılabilir. Bu mallara istihkak iddia edilen mallar denir. İstihkak iddia edilen bu malların hacizden kurtarılabilmesi için açılacak dava istihkak davasıdır.
Haciz esnasında istihkak iddiasında bulunulduğu halde, bu mallar da haczedilir. Bahsedilen mallar için açılacak istihkak davası üçüncü kişi lehine sonuçlanırsa o mal üzerindeki haciz kalkar. İstihkak davası malı haczetmiş alacaklı lehine sonuçlanırsa eğer mal borçlunun sayılır ve üzerinde haciz işlemi devam eden malın satılması talep edilebilir.
İstihkak iddia edilen malın borçluda ya da üçüncü kişinin elinde bulunması durumuna göre değerlendirdiğimizde:
Hacizli Malın Borçlunun Elinde Bulunması Durumunda İstihkak Davası
Borçlunun elinde bulunan bir mal haczedilirken, borçlu bu malın başkasına ait olduğunu veya borçlunun elindeyken üçüncü kişi tarafından mülkiyet veya rehin hakkı iddia edildiği takdirde; haczi yapan icra memuru bu istihkak iddiasını haciz tutanağına geçirir. Haciz sırasında olmayıp, üçüncü kişi icra dariesine gelerek istihkak iddiasında bulunursa da bu iddia haciz tutanağına geçirilir. İstihkak iddiası, haczi öğrendikten sonra yedi gün içinde yapılmalıdır.
Yapılan istihkak iddiasına karşın; icra müdürlüğü, üçüncü kişininin iddiasını alacaklıya ve borçluya bildirir ve bu iddiaya itirazları varsa üç gün içerisinde sunmaları için süre verir. Alacaklı ve borçlu bu süre içinde itiraz etmezlerse, istihkak iddiasını kabul etmiş sayılırlar ve haczedilen mal üçüncü kişinin iddia ettiği hak ile birlikte değerlendirilir. Eğer mülkiyet hakkı iddiası varsa haciz kalkar ancak rehin iddia edildiyse, üçüncü kişinin rehiniyle birlikte haczedilmiş sayılır.
Alacaklı veya borçlu; icra müdürlüğünün kendisine tanıdığı üç günlük sürede itiraz ederlerse, dosya icra mahkemesine gider. İcra mahkemesi öncelikle takibin devamı veya ertelenmesi hususunda bir karar verir. Ertelenmesine karar vermesi hususunda üçüncü kişiden teminat alınır.
İcra mahkemesinin takibin ertelenmesi veya devamı kararı kendisine tebliğ edilen üçüncü kişi, 7 günlük süre içerisinde aynı mahkemede istihkak davası açabilir. Üçünçü kişi bu sürede istihkak davası açmazsa, istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır.
İstihkak davasında davacı olan taraf, malı ne suretle iktisap ettiğini ve malın borçlunun elinde bulunma sebeplerini göstermek ve bunları ispat etmekle yükümlüdür.
Hacizli Malın Üçüncü Kişinin Elinde Bulunması Durumunda İstihkak Davası
Alacaklının borçluya ait olduğunu iddia ettiği haczedilen mal, borçlunun elinde olmayıp da üzerinde hak iddia eden üçüncü kişinin elinde olması durumunda, üçüncü kişi yedieminliği kabul ettiği takdirde bu mal muhafaza altına alınmaz. Haczedilen malın kendisine ait olduğunu iddia eden üçüncü kişiye karşı dava açmak üzere icra müdürlüğünce, alacaklıya 7 günlük süre verilir. Burada 7 günlük süre, icra mahkemesince değil icra dairesince verilmektedir. Süre icra müdürlüğünün alacaklıya verdiği günden itibaren başlar. Alacaklı bu süre içinde üçüncü kişi aleyhine istihkak davası açmazsa, iddiasını kabul etmiş sayılır ve üçüncü kişinin malı üzerine koyulan haciz kalkar.
Alacaklı borçlunun üçüncü kişideki mallarının haczinde mutlaka istihkak davası yoluna başvurmak zorunda değildir. Bu aşamada İİK m.89'a göre haciz ihbarnamesi göndermek yoluna da başvurabilir.
Borçlu ile Üçüncü Kişinin Malı Birlikte Elde Bulundurmaları
Borçlu ile üçüncü bir kişinin taşınır malı birlitke elde bulundurmaları halinde ise, mal borçlunun elinde sayılır. Ancak borçlu ile malı elinde bulunduran üçüncü kişi lehine bir karine koyulmuştur. Bu karineye bağlı olarak, örneğin borçlunun karısı olan üçüncü kişiye ait malların haczinde kürk bir manto borçlunun karısına ait olduğu farz olunur. Ancak bu malın haczine engel olmaz. Bu durumda üçüncü kişinin yine istihkak davası açması gerekir ancak ispat yükü bahsedilen karine sebebiyle bu kez alacaklıdadır.